ျမန္မာကဗ်ာ အဖြင့္ (၂ )

ျမန္မာကဗ်ာ အဖြင့္ (၂ )

နေဘစပ္နည္း (၈) ပါး
နေဘစပ္နည္းကို သံညႇင္း၊ ျပဇာတ္၊ ေတးထပ္ႀကီး၊ ႐ွစ္ဆယ္ေပၚေတးထပ္၊ ရတုအခ်ီအခ်ပိုဒ္ ေတြမွာ အသံုးမ်ားပါတယ္။ နေဘစပ္နည္း (၈) ပါးကေတာ့ ...

1. နေဘစပ္နည္း
2. ျပန္ကဟပ္ စပ္နည္း
3. ႐ြက္ခ်ပ္ စပ္နည္း
4. ကတၱရာ စပ္နည္း
5. ခ်ိန္ခြင္ညႇာ စပ္နည္း
6. ျခေသၤ့လည္ျပန္ စပ္နည္း
7. ေတ့ဆက္ စပ္နည္း
8. နေဘျပန္ကဟပ္ စပ္နည္း ... တို႔ျဖစ္သည္။

နေဘ ျပန္ကဟပ္၊ ႐ြက္ခ်ပ္ ကတၱရာ၊
ခ်ိန္ခြင္ညႇာ ျခေသၤ့၊ ေတ့ဆက္ (တေထြ)၊
နေဘျပန္ကဟပ္၊ ဤ႐ွစ္ရပ္သည္၊
အစပ္ နေဘ ႐ွစ္ပါးတည္း ...လို႔ လကၤာေလးနဲ႔ မွတ္ထားလို႔ရသည္။
(၁) နေဘစပ္နည္း
ဒါကေတာ့ အကၡရာအနည္းအမ်ားအလိုက္ အပိုဒ္အခ်င္းခ်င္းကာရန္တူစပ္ဆိုနည္းပါဘဲ။

• ဥပမာ -ေလာကိ၊ ေဗာဓိ၊ ေမာဠိ။ တတ္မ်ိဳး၊ ျမတ္ႏိုး၊ မွတ္ႀကိဳး (၂လံုးစပ္)
• မွားခဲ့ၿပီ၊ သြားတဲ့ဆီ၊ အားႏြဲ႔မွီ။ ျမတင္ေမ၊ ညစဥ္ေပ၊ လွျပင္ေန (၃လံုးစပ္)
• မဲဇာေတာင္ေျခ၊ သဲသာေသာင္ေျမ၊ ပဲြခါေညာင္ေရ (၄လံုးစပ္၊ မဲဇာေတာင္ေျခ ရတု အခ်ီပိုဒ္မ်ား)

မယ္တို႔နယ္မွာ ဆြမ္းတသပိတ္မွ် မလြမ္းတဲ့ျပင္
ပယ္ဘို႔ပယ္ရာ ခြၽန္းအနိစၥ ကမၼ႒ာန္းေတြနဲ႔
ဘယ္သို႔ဘယ္ညာ ၫႊန္းစိတ္က မမွန္းရေအာင္
က်မ္းျပဳသမွ် ဟိတ္တြင္မွ ပရိတ္ ျဗဟၼစိုရ္အေျခ
(အိုကြယ္) ပ႒ာန္းကုသလ တိတ္ကယ္ႏွင့္ စိတ္ကိုေျဖ (ေလးခ်ိဳးႀကီး)

(၂) ျပန္ကဟပ္ စပ္နည္း
ေ႐ွ႕ကာရန္ေတြကို ေနာက္ကာရန္က တစ္ခ်က္ျပန္ငံုၿပီး အစံုအလင္ ဟပ္လို႔စပ္သြားတဲ့ နည္းျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာေတြကို ၾကည့္ပါ။

• ဖလ္ေျမ မွန္ေျမ ရံေ၀ဘိ၊

စံေ႐ႊအတိ ျပည့္ခ်က္္ၫွာ၊
ဟံေဗြမဟိ စည့္မ်က္ႏွာ၀ယ္၊
႐ွက္ျဖာ ဆက္ကာ စၾကာမ်ိဳး၊
မီးဓါတ္ ညီးလွ်ပ္ ႀကီးမတ္ေျပာင္တယ္၊
ထီး ဓါတ္တန္ေဆာင္ မွန္ကင္းထူလို႔မိုး။

• ထံုးျဖစ္ ဘုန္းလွစ္ က်ံဳးရစ္သြယ္တယ္၊

ကုန္းျမစ္အက်ယ္ သိန္မညိႇဳး၊
သံုးေခတ္အလယ္ ႐ိွန္တခိုးႏွင့္၊
ပုထိုးေတာ္ျမတ္ တိဂုန္႐ွင္၊
ေမႊးၾကဴ ေရးယူ ေ႐ွးမူတိတ္၊
ေလးဆူတံဆိပ္ ဗ်ာဒိတ္ၫႊန္သိုက္၀င္။

• အဆင့္ အရင့္ ပလႅင့္ျပင္၀ယ္၊

တခြင့္ တခြင္ နာရီလင့္လို႔၊
ရာသီ အိမ္သင့္ ခ်ိန္ပြင့္တေစ၊
သိန္တင့္ သိန္သေရ၊
နတ္နန္းဘံုေ႐ႊ႕ ျမတ္ပန္းခံုေကြ႔ ပံုေ႐ြ႔ေၾကြတယ္၊
ထံုေငြ႔ေ၀ေ၀ သိဂၤုတ္ေတာင္ပ ေလး .... ။ ။
(ဆရာႀကီးဦးေ၀ ေရးတဲ့ သိဂၤုတၱရေတာင္ေတာ္ဖဲြ႔႐ွစ္ဆယ္ေပၚေတးထပ္ျဖစ္ပါတယ္။ အလြန္ေတြ႔ရခဲလို႔ အစအဆံုးေဖၚျပ ထားပါတယ္လို႔ ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႀကီးထဲမွာ ဆုိထားတဲ့အတြက္ ဖတ္ရေအာင္လို႔အစအဆံုး ေဖၚျပေပးလိုက္ပါတယ္။)
ဒီစပ္နည္းမွာ 'ဖလ္ေျမ၊ မွန္ေျမ' ဆိုတဲ့ ေ႐ွ႕ႏွစ္ပိုဒ္ကို 'ရံေ၀ဘိ' ဆိုၿပီး ေနာက္တပိုဒ္က အကုန္ပါေအာင္ ဟပ္ၿပီး စပ္လိုက္ပါတယ္။ တခါ အဲဒီ 'ဖလ္ေျမ မွန္ေျမ ရံေ၀ဘိ' ဆိုတဲ့ သံုးပိုဒ္လံုးကို 'စံေ႐ႊအတိ' ဆိုၿပီး ေနာက္အပိုဒ္က ျပန္ၿပီးဟပ္လို႔စပ္လိုက္ပါတယ္။ က်န္တဲ့အပိုဒ္ေတြမွာလည္းအလားတူပါဘဲ။ ေ႐ွ႕ကာရန္ ေတြကို ေနာက္ကာရန္က ျပန္ကာဟပ္ၿပီး စပ္လို႔ 'ျပန္ကာဟပ္' သို႔မဟုတ္ 'ျပန္ကဟပ္' လို႔ေခၚပါတယ္ ဆုိၿပီး ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႀကီးထဲမွာ ေဖၚျပထားပါတယ္။ ကဗ်ာဖဲြ႔နည္းနိသ်ည္းထဲမွာေတာ့ ပထမအပိုဒ္က မူလကာရန္ကုိ သံုးေလးပိုဒ္ျခားၿပီးမွ ျပန္ကာဟပ္ၿပီးစပ္ လို႔ (အဲဒီေနာက္ ထိုက္သင့္သလိုေရးသားရလို႔) ျပန္ကဟပ္စပ္နည္းလို႔ ေခၚတယ္လို႔ ေျပာထားပါတယ္။ ဥပမာ -

အ၀န္းညီမွ်၊ ကြၽန္းဒီပမွာ၊ ကြန္းခ်ီျမ႐ွိန္၊
နႏြင္းသာခဲ့၊ ပယင္း၀ါမဲွ႔ကဲ့သို႔၊ ၀င္းလဲ့လဲ့ထိန္။
နီဖလန္ဘိုး၊ ျပည္တန္မ်ိဳးကဲ့သို႔၊ သတိုးစိန္ကေလးဗ် ....
အထက္ပါ မာန္လည္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးရဲ့ မင္းသားႀကီးအိမ္နိမ့္ေပးစာမွာ ပါတဲ့အတိုင္း ပထမသံုးပိုဒ္ အဆံုးက '႐ွိန္' ကို ေနာက္ထပ္ သံုးပိုဒ္ျခားၿပီး 'ထိန္'၊ ေနာက္တစ္ခါ သံုးပိုဒ္ေျမာက္က်မွ 'စိန္' ဆိုၿပီး ျပန္ၿပီး ဟပ္ယူၿပီးစပ္သလို ကာရန္ယူတယ္လို႔ ဆိုထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မူလအပိုဒ္ေတြမွာ ယူထားတဲ့ နေဘေတြျဖစ္တဲ့ 'အ၀န္းညီမွ်၊ ကြၽန္းဒီပမွာ၊ ကြန္းခ်ီျမ'၊ 'နႏြင္းသာခဲ့၊ ပယင္း၀ါမဲွ႔'၊ 'နီဖလန္ဘိုး၊ ျပည္တန္မ်ိဳး' ဆိုတဲ့ အစပ္ေတြကို သတိျပဳရပါမယ္။ ခ်န္ထားခဲ့လို႔မရပါဘူး။ က်ေနာ့္သေဘာကိုေျပာရရင္ေတာ့ ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႀကီးထဲက နည္းဟာ ပိုၿပီးသင့္ေတာ္တယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။

(၃) ႐ြက္ခ်ပ္ စပ္နည္း
သစ္႐ြက္ႏွစ္႐ြက္ထပ္ေနသလို အစပိုဒ္ရဲ့ကာရန္ကုိ အဆံုးသတ္မွာ ထပ္ၿပီးစပ္ဆိုတာကို ႐ြက္ခ်ပ္စပ္နည္း လို႔ေခၚေၾကာင္း ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႀကီးထဲမွာ ဆုိထားပါတယ္။ ပံုစံျပထားတာကေတာ့ -

ယဥ္အထပ္ထပ္၊ ႐ိုင္းမစပ္သည္၊ ဟပ္ျပန္ကဖက္စာ၊
သကာႏွင့္ပ်ား၊ သၾကားမတန္၊ ခ်ိဳေမာဟန္သည္၊ ဟပ္ျပန္ကဖက္စာႏွင့္၊
ေလွ်ာက္ပါမည္ယခု၊ နတ္တူရိယာ၊ မက သာေအာင္၊ ေလွ်ာက္ပါမည္ယခု႐ွင့္။
ေ႐ႊအုမယ္နာယူ၊ အယဥ္မ်ိဳးစု၊ ၿပိဳင္မတုသည္၊ ေ႐ႊအုမယ္နာယူပ ...
ဒီလို 'ဟပ္ျပန္ကဖက္စာ'၊ 'ေလွ်ာက္ပါမည္ယခု'၊ 'ေ႐ႊအုမယ္နာယူ' တုိ႔ကို တခါစီ ထပ္ထပ္ၿပီးစပ္ထားတာ ကို ႐ြက္ခ်ပ္စပ္နည္းလို႔ ေခၚတယ္ဆိုၿပီး ျပထားပါတယ္။ ကဗ်ာဖဲြ႔နည္းနိသ်ည္းထဲမွာေတာ့ 'သစ္႐ြက္ခ်ပ္တုိ႔မည္သည္ အမ်ားအားျဖင့္ ထပ္၍ခ်ပ္၍ေနသကဲ့သို႔ လံုးေရ နည္းရာ၌လည္းေကာင္း၊ မ်ားရာ၌လည္းေကာင္း ၂ပိုဒ္စီ၊ ၂ပိုဒ္စီ ထပ္ကာခ်ပ္ကာ နေဘသြား ေရး စပ္ရေလေသာေၾကာင့္ ႐ြက္ခ်ပ္စပ္နည္းဟု ေခၚဆိုရ၏' လို႔ ဆိုထားပါတယ္။ ဥပမာအေနနဲ႔ ...

သာကိယမေဟ၊ ျပာဋိဟအေျချဖင့္၊
အသေရေဆာင္ျမင့္ကြန္း၀ယ္၊ ပရေမေျပာင္တင့္႐ႊန္းလ်က္ ...
အထက္ပါျပယုဂ္မွာ 'သာကိယမေဟ' နဲ႔ 'ျပာဋိဟအေျခ' ဆိုတဲ့ႏွစ္ပိုဒ္ဟာ တပိုဒ္ကိုတပိုဒ္ ႐ြက္ခ်ပ္ႏွစ္ခု ထပ္ေနသလို နေဘစပ္ထားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေနာက္ႏွစ္ပိုဒ္ကိုလည္း အလားတူဘဲ စပ္ထားပါတယ္။ ဒါတြင္မကဘူး ပထမနေဘႏွစ္ပိုဒ္နဲ႔ ဒုတိယနေဘႏွစ္ပိုဒ္အကူးမွာလည္း ကုပ္ဆက္အေနနဲ႔ 'အေျခ' နဲ႔ 'အသေရ' ကို ကာရန္ ညီႏိုင္သမွ် ညီေအာင္ ယူခဲ့ရပါေသးတယ္။ ဒီနေဘယူနည္းကေတာ့ စာအုပ္ႏွစ္အုပ္မွာ ႏွစ္မ်ိဳးျဖစ္ၿပီး ၀ိ၀ါဒကဲြျပားေနပါတယ္။ က်ေနာ္ကေတာ့ ဘယ္ဟာမွန္တယ္ ရယ္လို႔ မဆံုးျဖတ္ႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႀကီးထဲက နည္းက မွန္တယ္ လို႔ ထင္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ ပုပၸါးဦးေက်ာ္ရင္ အမည္ခံ ဦးေကာ၀ိဓ (က၀ိဘာရတီဆရာ) ကလည္း ဒီနည္းကိုဘဲ ႐ြက္ခ်ပ္စပ္နည္းလို႔ ေဖၚျပထားလို႔ပါဘဲ။
(၄) ကတၱရာ စပ္နည္း ကာရန္တူႏွစ္ပိုဒ္စီထားၿပီး စပ္ဆိုတဲ့နည္းျဖစ္ပါတယ္။ ေအာက္ကဥပမာကို ၾကည့္ပါ။
တဘုန္းခ်စ္ဖဲြ႔ မိတ္မဟာငယ္၊ တလံုးလွစ္တဲ့ စိၾတာႏွင့္၊ ဆိတ္မကြာ ေငြယုန္နတ္ကယ္တို႔၊ အတိတ္လာ ေ႐ြစံုမတ္ပါတဲ့၊ ေလသုန္ဟပ္ ခြင္မိႆာကို .... (ဘိုး၀ဇီရ မွာတမ္း မွ)

ဒီအဖဲြ႔မွာ 'တဘုန္းခ်စ္ဖဲြ႔ မိတ္မဟာ၊ တလံုးလွစ္တဲ့ စိၾတာ'၊ ဆိုၿပီး ႏွစ္ပိုဒ္၊ 'ဆိတ္မကြာ ေငြယုန္နတ္၊ အတိတ္လာ ေ႐ြစံုမတ္' ဆိုၿပီး ႏွစ္ပိုဒ္၊ ဒီလို ႏွစ္ပိုဒ္စီ ကာရန္တူနေဘယူၿပီးစပ္တဲ့နည္းကိုေခၚပါတယ္လို႔ ကဗ်ာ စြယ္စံုက်မ္းႀကီးထဲမွာ ျပထားပါတယ္။ ကဗ်ာဖဲြ႔နည္းနိသ်ည္းထဲမွာေတာ့ 'အနည္းဆံုးအားျဖင့္ အကၡရာ ၄လံုး၊ ၅လံုး ႐ွိသည့္အပိုဒ္တို႔ကို ၂ပိုဒ္စီ ထားၿပီး ပထမပိုဒ္အဆံုးႏွင့္ ဒုတိယပိုဒ္အစကို ခုပ္ကာကပ္ကာ ျပန္ကာလွန္ကာ ဟပ္၍ဆက္စပ္ရေသာ ေၾကာင့္ ကတၱရာ စပ္နည္း ဟု ေခၚရ၏' လို႔ ဆိုထားပါတယ္။ ဥပမာအေနနဲ႔ ...
အနႏၱ ဇိန
အမိတ မွန္ကူ၊
သယမၻဴ အာဟိန္
သာကိန္ သင္းက်စ္ ...
အထက္ပါျပယုဂ္မွာ ပထမပိုဒ္အဆံုးက 'ဇိန'ကို ဒုတိယပိုဒ္အစက 'အမိတ'နဲ႔ ႏွစ္လံုးစီ နေဘခ်င္းထပ္ေအာင္ စပ္ထားပါတယ္။ တစ္ခါ 'မွန္ကူ' နဲ႔ 'သယမၻဴ'၊ 'အာဟိန္' နဲ႔ 'သာကိန္' ဆိုၿပီးလဲ ေ႐ွ႕ပိုဒ္အဆံုးနဲ႔ ေနာက္ပိုဒ္အစကို နေဘဆက္ထပ္ထားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အမရပူရေခတ္ စာဆိုေတာ္ ဦးစံသူ ရဲ့ မွတ္တမ္းမွာလည္း -
'ေရးမတန္ ေဆြးဟန္ေၾကြလို႔ မူးခ်ည္ငဲ႔
ေအးမဘန္ ေတြးရန္ တဖံုထူးေလငဲ့'
ဆိုၿပီး စပ္ထားရာမွာ ' ေရးမတန္ ေဆြးဟန္' လို႔ နေဘခံခဲ့ၿပီး 'ေအးမဘန္ ေတြးရန္' လို႔ နေဘကာရန္ဟပ္ ျပန္စပ္ထားတာကိုေတြ႔ရပါတယ္။ ဒါကိုလည္း ဆရာတို႔က ကတၱရာ စပ္နည္း လို႔ ေခၚၾကျပန္ေၾကာင္း ျပဆို ထားပါတယ္။ ဒီ စပ္နည္းကို ေလးခ်ိဳး၊ ေဒြးခ်ိဳး၊ ေတးထပ္ စတဲ့ကဗ်ာေတြမွာ သံုးေလ့႐ွိတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ ဒီနည္းကေတာ့ စာအုပ္ႏွစ္အုပ္မွာ သိပ္ၿပီး ကဲြျပားမႈမ႐ွိလွပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ 'အနႏၱ ဇိန၊ အမိတ မွန္ကူ၊' ဆိုတဲ့ စပ္နည္းကလည္း လွပတဲ့စပ္နည္းျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒီစပ္နည္းကိုလည္း မွတ္သားထားသင့္ပါတယ္။

(၅) ခ်ိန္ခြင္ညႇာ စပ္နည္း
ကာရန္ႏွစ္ခုၾကားမွာ အပိုပိုဒ္ တစ္ပိုဒ္အေနနဲ႔ထည့္သြင္းစပ္ဆိုထားတာကို ခ်ိန္ခြင္ၫွာ စပ္နည္း လို႔ေခၚ တယ္ ရယ္လို႔ ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႀကီးထဲမွာ ေဖၚျပထားပါတယ္။ ဥပမာ - 'ေလ႐ူးသုန္သုန္ ျမဴးငယ္ကာအံု၊ ျမဴမႈန္တ၀ိုက္ ႏွင္းတလိုက္ကယ္ႏွင့္၊ တိမ္တိုက္ကေမွာင္ (မာလာရင့္ေႏွာ၊ ပန္းစံုေပါပါတဲ့၊) ေတာသာေခါင္တဲ့မွ ေတာသာေခါင္' ဆိုတဲ့ သိဂၤါသံကဗ်ာမွာ ကြင္းအတြင္းကအပိုဒ္ကို ခ်ိန္ခြင္ၫွာပမာ ထည့္သြင္းစပ္ဆိုထားတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီအစပ္ေတြကို ႐ွာပံုေတာ္နဲ႔ ညည္းခ်င္းေတြမွာ အမ်ားအျပားေတြ႔ႏိုင္တယ္လို႔လဲ ေျပာထားပါတယ္။

ကဗ်ာဖဲြ႔နည္းနိသ်ည္းထဲမွာေတာ့ အစပ္၆ပါးထဲက ခ်ိန္ခြင္လွ်ာစပ္နည္း နဲ႔ အတူတူပဲလို႔ ေဖၚျပထား ပါတယ္။ တပိုဒ္နဲ႔တပိုဒ္ကို မူလကာရန္အေနအထားအတိုင္းထားၿပီး အလယ္မွာ နေဘထပ္ေပးလိုက္တာ ဘဲ ကြာတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဥပမာျပထားတာကေတာ့ -
စံုနံ႔သာၿမိဳင္၊
ရဂံုတြင္း
ထံုသင္းငယ္ႀကိဳင္
အထက္ပါ႐ွာပံုေတာ္ႀကီးျပယုဂ္မွာ ကာရန္အေနအထားေတြကို ခ်ိန္ခြင္လွ်ာစပ္နည္းအတိုင္းျဖစ္ၿပီး ဒုတိယပိုဒ္ အဆံုးက 'ဂံုတြင္း'ကို တတိယပိုဒ္အစက 'ထံုသင္း'နဲ႔ နေဘခ်င္းထပ္ေပးလိုက္တာသာ ျဖစ္တယ္ လို႔ ဆိုထားပါတယ္။ ဒီနည္းကေတာ့ စာအုပ္ႏွစ္အုပ္မွာ ႏွစ္မ်ိဳးျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ ၀ိ၀ါဒကဲြျပားေနျပန္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏွစ္မ်ိဳးလံုးကို ေဖၚျပေပးလိုက္ပါတယ္။ တတ္ကြၽမ္းနားလည္သူမ်ား ႐ွိရင္ အႀကံျပဳေ၀ဖန္ေဆြးေႏြးေပးၾက ေစလိုပါတယ္။

(၆) ျခေသၤ့လည္ျပန္ စပ္နည္း
ေလးငါးပိုဒ္ေလာက္စီ စပ္ဆိုသြားၿပီးမွ မူလကာရန္ကို ျပန္ငဲ့တဲ့ စပ္နည္းမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ျခေသၤ့မင္းဟာ ေလးငါးလွမ္း လွမ္းၿပီးရင္ ေနာက္ကိုလည္ျပန္ၾကည့္တတ္သလိုမ်ိဳးနဲ႔ တူလို႔ ဒီနာမည္ေပးထားတာလို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီစပ္နည္းက သေဘာပိုင္းမွာ ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႀကီးနဲ႔ ကဗ်ာဖဲြ႔နည္းနိသ်ည္း စာအုပ္ ႏွစ္အုပ္လံုးမွာ အတူတူပဲျဖစ္ၿပီး ဥပမာ တမ်ိဳးစီျပထားပါတယ္။ ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႀကီးထဲမွာေတာ့ -
ဉာဏ ဉာဏ၊ ၀ိလာသသည္၊ ဉာဏစိေႏၱယ်ာ၊
ပင္လယ္သာဂရ၊ အာကာသသည္၊ နႏၱစကၠ၀ါႏွင့္။
မဟာ၀ိသယ၊ ၾကြင္းမဲ့လံုးစံု၊ ဉာဏ္ေတာ္ၿခံဳသည္၊ အာ႐ံု႐ွိသမွ်တည္း။
ဆိုၿပီး 'စိေႏၱယ်ာ' ဆိုတဲ့အပိုဒ္က 'ယ်ာ' ကာရန္ကို ပင္လယ္သာဂရ၊ အာကာသသည္ လို႔ ႏွစ္ပိုဒ္ေက်ာ္ၿပီး မွ 'နႏၱစကၠ၀ါ' လို႔ '၀ါ' ကာရန္နဲ႔ျပန္ငဲ့လိုက္ပါတယ္။ သွ်ိဳးလိုက္ရတုစပ္နည္း လို႔လဲေခၚပါတယ္။
ကဗ်ာဖဲြ႔နည္းနိသ်ည္းထဲမွာကေတာ့ -
ေ႐ႊၾကာကမုဒ္
ႏွင္းမႈံရနံ႔
ညႇင္းလံႈသန္႔လ်က္၊
သင္းထံုပ်ံ႕ ေ႐ႊႏႈတ္မွ ....
ဆိုၿပီး 'မုဒ္' ဆိုတဲ့ မူလကာရန္ကို ေနာက္ထပ္ သံုးပိုဒ္ေရာက္မွ 'ႏႈတ္' ဆိုတဲ့ အစပ္ကာရန္နဲ႔ လည္ျပန္ ျပန္လွည့္ၾကည့္တဲ့ပံုစံမ်ိဳးကာရန္တူစပ္ဆိုထားတာကိုေတြ႔ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အတြင္းကာရန္ေတြလည္း အခ်င္းခ်င္းညီရေသးတဲ့အျပင္ 'ႏွင္းမႈံရနံ႔ - ညႇင္းလံႈသန္႔ - သင္းထံုပ်ံ႕' ဆိုၿပီးလဲ နေဘထပ္ခဲ့ရေသး ေၾကာင္း သတိျပဳရပါမယ္ လို႔ဆိုပါတယ္။ ဒီနေဘစပ္နည္းမွာေတာ့ ကဗ်ာဖဲြ႔နည္းနိသ်ည္းထဲမွာ ေရးထားတာက ပိုၿပီး ေၾကာင္းက်ိဳးညီၫြတ္ဆီေလ်ာ္ တယ္လို႔ ယူဆ ပါတယ္။

(၇) ေတ့ဆက္ စပ္နည္း
ေ႐ွ႕ေနာက္ အပိုဒ္ႏွစ္ခုမွာ႐ွိတဲ့ကာရန္ေတြကို ထိပ္ခ်င္းဆက္ဦးတိုက္ၿပီး စပ္တဲ့နည္းျဖစ္ပါတယ္။ အစပ္ (၆)ပါး ထဲက ဦးတိုက္စပ္နည္းနဲ႔အတူတူပါဘဲ။ ဒီစပ္နည္းကလဲ သေဘာပိုင္းမွာ ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႀကီးနဲ႔ ကဗ်ာဖဲြ႔နည္းနိသ်ည္း စာအုပ္ ႏွစ္အုပ္လံုးမွာ အတူတူပဲေတြ႔ရၿပီး ဥပမာ တမ်ိဳးစီျပထားပါတယ္။
က႐ုဏာေဒါေသာ၊ ေစာမိသည့္စိတ္၊ မဆိတ္မညံ၊ ပရိယာယ္ႏွင့္၊ သည္ႏွယ္ျဖင့္ႀကံကလဲ၊ တရံတခါ၊ အာသာဆႏၵ၊ ေငြဖလားကို၊ စိတ္ယားတိုင္းေတာင့္တ၍၊ မိႆ-ၿပိႆ၊ မကာရ-သိန္၊ မိန္-ကရကဋ္၊ ႐ုပ္ဓါတ္နိမိတ္၊ ဆိတ္ႏွင့္ႏြားလား၊ သားႏွင့္ကိႏၷရီ ....
ဒီ ပံုစံမွာ 'က႐ုဏာေဒါေသာ၊ ေစာမိသည့္စိတ္' ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ေသာ နဲ႔ေစာ၊ 'မကာရ-သိန္၊ မိန္-ကရကဋ္' မွာ သိန္ နဲ႔ မိန္၊ 'ဆိတ္ႏွင့္ႏြားလား၊ သားႏွင့္ကိႏၷရီ' မွာ လား နဲ႔ သား၊ အစရွိသျဖင့္ ဦးတုိက္ ဆက္စပ္ ထားပါတယ္။
႐ႊင္႐ႊင္ပ်ပ်၊ ကကသီသီ၊
ခ်ီခ်ီၾကဴးၾကဴး၊ ထူးထူးဆန္းဆန္း ...
ဆိုတဲ့ ေနမိဘံုခန္းပ်ိဳ႕ မွာေတာ့ ဦးတိုက္စပ္နည္းအတိုင္းစပ္ၿပီး ပ်ပ် နဲ႔ ကက၊ သီသီနဲ႔ခ်ီခ်ီ၊ ၾကဴးၾကဴး နဲ႔ ထူးထူး ကို ႏွစ္လံုးစီ လံုးတူနေဘထပ္ေပးလိုက္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဥတိႏၷပ်ိဳ႕မွာ - တိုင္းအတည္တည္၊ ျပည္အစို႔စို႔၊ ၿမိဳ႕အခန္းခန္း၊ နန္းအသီးသီး၊ ထီးအဆူဆူ.. ဆိုတာလဲ ေတ့ဆက္ပါဘဲ။

(၈) နေဘျပန္ကဟပ္ စပ္နည္း
နေဘစပ္နည္းအတိုင္း အပိုဒ္တူေတြကို သံုးေလးပိုဒ္ စပ္ဆုိၿပီး တစ္ခါလိုရာကာရန္ေတြေျပာင္းၿပီး ထပ္တူ ဟပ္လို႔ စပ္ဆိုတဲ့နည္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစပ္နည္းကလဲ သေဘာပိုင္းမွာ ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႀကီးနဲ႔ ကဗ်ာဖဲြ႔နည္းနိသ်ည္း စာအုပ္ ႏွစ္အုပ္လံုးမွာ အတူတူပဲေတြ႔ရၿပီး ဥပမာ တမ်ိဳးစီျပထားပါတယ္။
ဘုိး၀ဇီရ မွာတမ္းတခုမွာ -
သမိုက္ျခားကာ၊ တုိက္ငါး႐ြာက၊
ကိုဋ္ဖ်ားညႇာ မႈန္ေ႐ႊ၀တ္ကိုေတာ့၊
ကုန္ေျခႊဆြတ္ လွမ္းမလြယ္ေသာေၾကာင့္၊
ပမ္းမပယ္ေဆြးပံုဆင့္တာမို႔၊
ေအးႀကံဳႏွင့္ဖန္ေစခ်င္တဲ့၊
ဟန္ေငြသြင္လႊာအႏုငယ္ႏွင့္
စာ ယခု သ လိုက္ရပါေတာ့မယ္ ...
ဒီနည္းကို ပိဋကတ္သြား၊ စာခုတ္သြား၊ ခုတ္လံုးသြား ဆုိၿပီးေတာ့လဲ ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႀကီးထဲမွာ ျပထား ပါတယ္။ ဒီနေဘစပ္နည္းမ်ိဳးေတြဟာ စာဆိုအေက်ာ္ ႐ွင္မဟာသီလ၀ံသ၊ ႐ွင္မဟာရ႒သာရ တုိ႔ရဲ့ လက္ထက္ေတာ္မွာ မေပၚေပါက္ေသးဘဲ အမရပူရၿမိဳ႕ ဘႀကီးေတာ္မင္းတရား လက္ထက္ေတာ္ က်မွသာ ေပၚေပါက္လာခဲ့ ေၾကာင္း ဆရာတို႔ ဆိုထားပါတယ္။
ကဗ်ာတပုဒ္မွာ နေဘပါတာနဲ႔ မပါတာ အရသာဘယ္လိုကြာသလဲဆိုတာ ေအာက္က ကဗ်ာႏွစ္ပိုဒ္ကိုသာ ယွဥ္ၾကည့္ၾကပါ။

• ရင္ကမူ၊ စိတ္တူညီမွ်လို႔၊ ေအာင္ ပ ကု လား။ ။

ခုမွကို၊ အသစ္တဖန္ပိုလို႔၊ ဦး ညိဳ ေခ မာ ျဖစ္ေအာင္၊ ဘုန္းပစ္လုိ႔သြား။ ။

• ေရဓါတ္ကယ္ၾကည္၊ ေခြပတ္လည္ ဟုိအငူက၊ ႏွစ္ဆူဘုရား။ ။

ရီကာရယ္ေမွာင္၊ နီလာေရာင္ ညိဳအ႐ြက္ေတြႏွင့္၊ စိုယွက္ကာ ပင္ေျခအုပ္မွာကြယ္၊ ထင္းခုတ္သမား။ ။
အထက္ပါကဗ်ာႏွစ္ပုဒ္လံုးဟာ ေဒြးခ်ိဳးေတြခ်ည္းျဖစ္ၿပီး စည္းမ်ဥ္းဥပေဒႏွင့္လည္း ညီတဲ့အျပင္ အဓိပၸါယ္ လည္း ေကာင္းတာခ်ည္းပါဘဲ။ ဒါေပမယ့္ အသံထြက္ ႐ြတ္ၾကည့္လုိက္ရင္ေတာ့ ဒုတိယအပုဒ္က ပို႐ြတ္ လို႔ ေကာင္းတာေတြ႔ရပါလိမ့္မယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ နေဘေၾကာင့္ပါဘဲ။ ပထမအပုဒ္မွာ နေဘ လံုး၀မပါဘဲ ဒုတိယအပုဒ္က နေဘထပ္ထားတာ ေတြ႔ရပါလိမ့္မယ္။
[ျပင္ဆင္ရန္] (၄)ႀကိယာ
ျမန္မာဘာသာမွာ ႀကိယာဆိုတာ ျပဳျခင္း၊ သြားျခင္း၊ စားျခင္း စတဲ့ပုဒ္ေတြကို ေခၚတာပါ။ ဒါေပမယ့္ ကဗ်ာ မွာေတာ့ ႀကိယာဆိုတာ အဲဒီ ပုဒ္ေတြနဲ႔ ဘာမွမဆိုင္ပါဘူး။ တနည္းအားျဖင္႔ Verb မဟုတ္ပါဘူး။ ကဗ်ာအဖဲြ႔ေတြမွာ အဆံုးသတ္၊ အဆံုးခ် ရာမွာသံုးတဲ့ အကၡရာေတြကို ဆိုလုိပါတယ္။ ေညာင္ရမ္းမင္းဆယ္ဆက္၊ စေနမင္းလက္ထက္မွာ အ၀(အင္း၀)ၿမိဳ႕ ေ႐ႊၾကက္ယက္ ေက်ာင္းတိုက္ေန ႐ွင္ဥကၠံသမာလာ စီရင္ေရးသားအပ္တဲ့ က၀ိကဏၭပါသ လကၤာက်မ္းအလိုအရ ႀကိယာ (၆၀) ႐ွိပါတယ္။ ေတာင္တြင္းႀကီးစီရင္စု၊ ၿမိဳ႕လုလင္ၿမိဳ႕ ဇာတိဖြားျဖစ္တဲ့ ငယ္နာမည္ ေမာင္ညိဳ၊ ရဟန္းဘဲြ႔ ႐ွင္မဟာ သီလ၀ံသ ေရးသားစီရင္တဲ့ က၀ိပါသဏၭက်မ္း အလုိအရ ၆၄ပါး အျပား႐ွိပါတယ္။ မဥၨဴဘုန္းေမာ္၊ ပြင့္ခ်ိန္ေျမႇာ္သည္၊ ဗန္းေမာ္ေခါင္ထိ၊ တုမ႐ွိသည့္၊ က၀ိကေ၀၊ ေစာျမဳေတ။ ႏွစ္ေထြလကၤာ၊ က်မ္း၌လာသား၊ နည္းနာနယ၊ ၀ိတၴာရျဖင့္၊ သံုးတန္ဆင့္၍၊ ဖြင့္သည့္ကဗ်ာ၊ ကိရိယာတြင္၊ သမာေသန၊ မူလမေဇၩ၊ ကိုသာေပတည့္၊ သံေျခပ်ံ႕ၫွင္း၊ ကြၽႏု္ပ္ခင္းပိမ့္ - လွ်င္ လွ်င္း မူကား၊ ၀ယ္ သား တမင့္၊ ခ်ိမ့္ ျဖင့္ တြင္ ၏၊ ပိမ့္ လွည့္ မည္ အံ့၊ ေလာ တံု မံ့ (တည့္)၊ ေသာ္ ခံ့ ဘူး ေသာ၊ မူေလာ ရကား၊ မူ အား မွ က၊ လိမ့္စြ တံ့ လည္း၊ တိ တည္း ခ်ည္း ဟု၊ ခဲ့ နည္း ႏိႈက္ လ်က္၊ ေၾကာင့္ ထက္ မို႔ လည္း၊ စမ့္ သည္ စိမ့္(ႏွင့္)၊ တံုး လိမ့္ တည့္ ေတာ့၊ ကား ေလာ့ ေ႐ြ႕ သို႔၊ မွ် တုိ႔ ငွာ ႐ွင့္၊ တမံု႔ ႏွင့္ ကို၊ ႐ွင္ပင့္ဉာဏ္ေတာ္၊ ထြန္းေပၚက်ယ္ခ်ဲ႕၊ ယွဥ္ခဲ့တတ္ေတာ္မူဘုရား။
လက္သည္းကြင္း () အတြင္းမွာ႐ွိတဲ့ အကၡရာေတြကေတာ့ ပဒပူရဏ (အပိုဒ္ျပည့္ေအာင္ ျဖည့္ၿပီး စပ္ဆိုထားတဲ့ စာလံုး) သာျဖစ္လို႔ ႀကိယာစာရင္းမွာ ထည့္ဖို႔ မလုိပါဘူး။ ႐ွင္မဟာ သီလ၀ံသ ေရးသားစီရင္တဲ့ က၀ိပါသဏၭက်မ္းထြက္ ႀကိယာ (၆၄) ပါးဆိုတာကေတာ့ 'ကာရန္၊ အသံ' အခန္းမွာေဖၚျပခဲ့တဲ့ ကာရန္(၆၄) ပါး ပါဘဲ။ ဒီအထဲမွာ အံ၊ အံ့၊ အယ္၊ အယ့္၊ ၍ (ေ႐ြ႔)၊ ၌ (ႏိႈက္)၊ ၏ ဆုိတဲ့ အကၡရာ ရလံုး မပါဘူးဆိုတာ သတိျပဳဖို႔လုိပါတယ္။ ဒီလိုမပါလို႔ ႐ွင္ဥကၠံသမာလာ ေရးထားတဲ့ အဲဒီႀကိယာေတြကို မသံုးရဘူးလို႔ မေျပာႏိုင္ပါ။ တကယ္ေတာ့ ဒီက်မ္းႏွစ္က်မ္းလံုးထဲက ႀကိယာေတြသာမက တျခားဘယ္စကားလံုး၊ ႀကိယာ၊ အကၡရာေတြကိုမဆို မိမိ ဉာဏ္နဲ႔ယွဥ္ၿပီး သံုးႏိုင္ေၾကာင္းကို ႐ွင္ဥကၠံသမာလာ ကိုယ္ေတာ္တုိင္က '႐ွင္ပင့္ဉာဏ္ေတာ္၊ ထြန္းေပၚက်ယ္ခ်ဲ႕၊ ယွဥ္ခဲ့တတ္ေတာ္မူဘုရား' ဆိုၿပီး ကိုယ့္ဉာဏ္နဲ႔ အက်ယ္ခ်ဲ႕ၿပီး သံုးႏိုင္ေၾကာင္း ႐ွင္း႐ွင္းလင္းလင္း မိန္႔မွာ ခဲ့ပါတယ္။ ဒီက်မ္းလာ ႀကိယာေတြဟာ စံနမူနာအျဖစ္သာ မွတ္ယူရမွာျဖစ္ၿပီး ဒီႀကိယာေတြကိုသာ ကဗ်ာေရးရာမွာ သံုးရမယ္လို႔ မဆိုလုိပါဘူး။ ကိုယ္ ဉာဏ္႐ွိရင္႐ွိသေလာက္ သံုးႏုိင္တယ္ဆိုတာ သတိျပဳေစလိုပါတယ္။

၀ိဘတ္
၀ိဘတ္အေၾကာင္းကိုလည္း ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႀကီးထဲမွာ ႐ွင္းျပထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒါေတြ အကုန္ေရးေနရင္ ကဗ်ာအေၾကာင္းထက္ ျမန္မာသဒၵါအေၾကာင္းေရးထားတဲ့ စာျဖစ္သြားမွာစိုးလို႔ အက်ဥ္း ဘဲ ေဖၚျပလိုက္ပါတယ္။ ၀ိဘတ္ဆိုတာကေတာ့ 'သည္၊ တုိ႔သည္၊ ကို၊ တုိ႔ကို၊ တြင္၊ ၀ယ္' အစ႐ွိတဲ့ အကၡရာေတြကိုေခၚပါတယ္။ (Preposition) ပါပဲ။ စာသံုး၊ ကဗ်ာသံုးေတြမွာ ၀ိဘတ္အပါမ်ားရမယ္လုိ႔ ၫႊန္ျပထားပါတယ္။ ၀ိဘတ္ ကိုးမ်ိဳးကေတာ့ ...

1. ကတၱား ၀ိဘတ္
2. ကံ ၀ိဘတ္
3. က႐ိုဏ္း ၀ိဘတ္
4. သမၸဒါန္ ၀ိဘတ္
5. အပါဒါန္ ၀ိဘတ္
6. သာမိ ၀ိဘတ္
7. ၾသကာသ ၀ိဘတ္
8. အာလုပ္ ၀ိဘတ္
9. ဟိတ္ ၀ိဘတ္ ကိုးပါးအျပား ႐ွိသည္။

တစ္ခုျခင္းအေသးစိတ္ကို စိတ္၀င္စားသူေတြ၊ သိခ်င္သူေတြ ႐ွိရင္ေတာ့ ေနာက္ပိုင္း အလ်ဥ္းသင့္သလို ေဖၚျပေပးပါမယ္။

ပဒ၊ ပါဒ၊ ပိုဒ္၊ ပုဒ္ အေၾကာင္း
ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႀကီးထဲမွာ က်မ္းအကိုးအကားေတြနဲ႔ အေသးစိတ္႐ွင္းျပထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီမွာ ေတာ့ လိုရင္းကိုဘဲ ထုတ္ႏႈတ္တင္ျပပါမယ္။ ပုဒ္၊ ပိုဒ္ ဆိုတဲ့ ျမန္မာဘာသာစကားေတြဟာ ပဒ၊ ပါဒ ဆိုတဲ့ ပါဠိဘာသာကေန ဆင္းသက္လာတဲ့ ပါဠိသက္ (သို႔မဟုတ္) ပါဠိပ်က္ ေ၀ါဟာရေတြျဖစ္ပါတယ္။ ကဗ်ာသီခ်င္း အဖဲြ႔တစ္ခုမွာ ယတိျဖတ္ၿပီး ႐ြတ္ဖတ္သီဆိုဖို႔ ရပ္၊ ေတာ့၊ ျဖတ္ေတာက္ ထားတဲ့ ကဗ်ာ သီခ်င္း အဖဲြ႔တစ္ခုရဲ့ တစိတ္တေဒသကို 'တပါဒ-တပိုဒ္' လို႔ေခၚပါတယ္။ အဲဒီအပိုဒ္ေတြစုေပါင္းထားတဲ့ အဖဲြ႔ကို ကဗ်ာသီခ်င္း 'တစ္ပဒ=တပုဒ္' လို႔ေခၚပါတယ္။
ဥပမာ ... သံေပါက္မႏုိင္၊ ကဗ်ာကိုင္၊ ႀကံမိႈင္ေနရမွာ ... ဆိုတဲ့ သံေပါက္မွာ
သံေပါက္မႏိုင္ = တပိုဒ္၊ ကဗ်ာကိုင္ = တပိုဒ္၊ ႀကံမိႈင္ေနရမွာ = တပိုဒ္ ျဖစ္ၿပီး အဲဒီ သံုးပိုဒ္ေပါင္းက တပုဒ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတးထပ္၊ ေဒြးခ်ိဳး၊ ေလးခ်ိဳး စတဲ့ အဖဲြ႔ေတြမွာလည္း အတူတူပါဘဲ။ ေဘာလည္၊ ေကာင္းကင္ႀကိဳး အစ႐ွိတဲ့ အဖဲြ႔ေတြမွာေတာ့ အပုဒ္ငယ္ သံုးေလးခုကိုတဲြၿပီးလဲ တပုဒ္ လို႔ ေခၚေလ့႐ွိပါတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ အဲဒီအဖဲြ႔မ်ိဳးေတြမွာေတာ့ ပိုဒ္ဆက္ကာရန္၊ ပုဒ္ဆက္ကာရန္ ဆိုၿပီး သီးျခား ခဲြေဖၚျပပါတယ္။

ပဒါလကၤာရအေၾကာင္း
ကဗ်ာစြယ္စံုက်မ္းႀကီးထဲမွာ ေဖၚျပထားတဲ့ ဒီ ပဒါလကၤာရ ကေတာ့ နည္းနည္းအေရးႀကီးလို႔ အေသးစိတ္တင္ျပပါမယ္။ ပဒါလကၤာရ ဆိုတာ ပုဒ္၏အဆင္တန္ဆာ လို႔ဆုိပါတယ္။ ကာရန္စာရင္းနဲ႔ စာလံုးေရစာရင္းမွာ အေရအတြက္ မ၀င္တဲ့၊ ထည့္သြင္းေရတြက္ျခင္း မျပဳရတဲ့ စာလံုးအပိုတန္ဆာေလးေတြပါ။ ေနာက္ဆံုး စာလံုးကာရန္ေတြရဲ့ေနာက္မွာ အသံအေနအထား တိုတိုေတာင္းေတာင္းျဖစ္မေနေစဖို႔၊ ၀ိဘတ္ စတာေတြ ကြယ္ျမဳပ္မေနေစဖို႔ ဆက္တဲြထည့္သြင္းစပ္ဆိုထားတဲ့ 'မွာျဖင့္၊ ကိုလ၊ ႏိုင္ဘု' စတဲ့ စကားလံုးေလးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အျပစ္ကင္းစင္ၿပီးလွပတဲ့ မိန္းမပ်ိဳတစ္ဦးမွာ အက်ႌ၊ လံုခ်ည္၊ လက္၀တ္ရတနာ စတဲ့အဆင္တန္ဆာေတြ မပါရင္ မတင့္တယ္သလိုဘဲ ကဗ်ာလကၤာအဖဲြ႔အႏဲြ႔ေတြမွာ ပဒါလကၤာရ မပါရင္ မတင့္တယ္ဘူးလို႔ ဆုိၾကပါတယ္။ အခ်ဳပ္တန္းဆရာေဖေရးတဲ့ ေဆာင္းဖဲြ႔ ေလးဆစ္ကေလးကို ၾကည့္ပါ။


ေဆာင္းဖဲြ ့(ေလးဆစ္)
အခ်ဳပ္တန္းဆရာေဖ

သဥၥာလီ ေဗြျပဒု `မွာျဖင့္´၊
ခင္သာကီ တေမပု `ကိုလ´၊
ေဖယခု ပိုက္လဲွ ့ဆို။

မလံုေသး`ႏုိင္ဘု´၊
တုန္ေအး႐ွာ တင္တေမ`ငဲ့´၊
ရင္ေ႐ႊကို ေလေျပခ`တယ္´၊
သဲၾကြစိမ့္ဖို။

တသန္းတန္ရတီဖို ့'ေသာ္လဲ'၊
ၾကငွန္းပ်ံ ကတီမို ့'မွာေတာ'့၊
မဒီပ်ိဳ ့ေဆာင္းရိပ္ခုိ'ငယ'္၊
အခ်မ္းပိုပါလို ့ငိုခ်င္ဆဲ။

ေငြႏွင္း'ငယ္'ထန္၊
ေခြၽညွင္းတညံညံ'ႏွင္'့၊
ေရကင္းသံ တဖန္ၾကား'ရင္လ'၊
လြမ္းအားေတာ္ ေပြဗ်ာလိႈင္'လို႔'၊
ေကညာခိုင္ စုခင္ေလး'မွာ'၊
(ကိုယ္ေတာ္ေရ) ေမွးစက္ႏုိင္ဘဲ။ ။
ဒီေလးဆစ္ေလးထဲမွာ မ်က္ေတာင္ကြင္း ထဲမွာျပထားတဲ့ 'မွာျဖင'့္၊ 'ကိုလ' စတဲ့ ပုဒ္ေတြဟာ ပဒါ လကၤာရ ပုဒ္ေတြျဖစ္ပါတယ္။ လက္သည္းကြင္း () ထဲက (ကိုယ္ေတာ္ေရ) ဆိုတာကေတာ့ အာလုပ္ ၀ိဘတ္ ျဖစ္ပါတယ္။ (ကိုယ္ေတာ္ေရ) တုိ႔၊ (ခင္ေရ) တို႔၊ (အိုဗ်ာ) တို႔ စတာေတြကို အာလုပ္၀ိဘတ္ အေနနဲ႔ ထည့္သြင္းစပ္ဆိုၾကပါတယ္။ အဲဒီပုဒ္ေတြကို ျဖဳတ္ၿပီးဆိုလိုက္ရင္ မူလကာရန္ေတြ ပ်က္မသြား ေပမယ့္ ဒီေလးဆစ္ေလး ဘယ္ေလာက္႐ုပ္ပ်က္ဆင္းပ်က္ ျဖစ္သြား မလဲ ဆိုတာေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေလာက္ဆိုရင္ ပဒါလကၤာရ ရဲ့ အေရးပါပံုကို သိသာေလာက္ၿပီလို႔ ထင္ပါတယ္။ အခ်ဳပ္တမ္းဆရာေဖပဲေရးခဲ့တဲ့ သံေ၀ဂ ေတးထပ္တပုဒ္ကို ေအာက္မွာ ေရးေပးလိုက္ပါတယ္။ ပဒါလကၤာရ ေတြ ေလ့လာ ၾကည့္ၾကပါ။

သံေ၀ဂ ေတးထပ္
(အခ်ဳပ္တန္းဆရာေဖ)

နန္းသေျပပင္ၫြန္႔၊
စမ္းေရကြန္႔ရိပ္ပ်ံ၊
ပန္းေဟ၀န္႔ဗိမာန္ 'မွာ'၊
အဓိ႒ာန္တင္ျမန္း၊
ပင္လံုးကြၽတ္ပြင့္ေ၀ျဖာ 'တယ္'၊
ဧကစာသံုးတဲ့သခၤမ္း။ ။

ျမတ္ႏြယ္ၫြန္႔တည္ရာ 'မွာ'၊
လည္လက္်ာေခြျမန္း၊
စည္မ်က္ႏွာ ေျမၾကငွန္း 'ငယ္သို႔'၊
ေခြၽျမန္းလို႔ဆိတ္သာ၊
တင္စလြယ္ ဆင္ျခယ္သ 'ပါလို႔'၊
အ႒မဂ္သံုးေဆာက္တည္ကာ။ ။

တကိုယ္တည္းဆိတ္ၿငိမ္ရာ '၀ယ္'၊
နိဗၺိႏၵာၾကည္ေဇာ 'ႏွင့္'၊
သည္ေတာ၀ၿမိဳင္ေ၀ဘူ၊
ပန္းစံုကၾကဴ၊
ကမၼ႒ာန္းရ အုဌ္ဂူ 'မွာ'၊
႐ုကၡမူ ေပ်ာ္ဆံုးပ ေလး။ ။

ေရွာင္ၾကဥ္ရမည့္ အျပစ္၊ ေဒါသမ်ား

ကဗ်ာေရးရာမွာ (အဓိကအေနနဲ႔ ေ႐ွးျမန္မာကဗ်ာေတြကို ေရးရာမွာ) လိုက္နာရမယ့္ စည္းကမ္းဥပေဒသေတြနဲ႔ ေ႐ွာင္႐ွားရမယ့္ အျပစ္၊ ေဒါသ ဆိုတာေတြ႐ွိပါတယ္။ ဒီလို ေ႐ွာင္ၾကဥ္ရမယ့္ ေဒါသ ေတြကေတာ့ ၀ဂ္နင္း (၀က္နင္း) နဲ႔ ခြါေထာက္ အျပစ္ေတြျဖစ္ပါတယ္။ ၀ဂ္နင္း ဆိုတာကေတာ့ စာလံုးတူ၊ ကာရန္တူႏွစ္လံုး ဆက္တိုက္သံုးစဲြျခင္းကိုေခၚတာပါ။ ဥပမာ ...
အခုေနေ၀း၊ ေနာင္လည္းေ၀းလို႔၊ အေဆြးေသာကပိုမိသည္။
ဆိုတဲ့စာပိုဒ္မွာ ေ၀း - ေ၀း - ေဆြး ဆိုၿပီး 'ေ၀း' ကာရန္ႏွစ္လံုး ဆက္တိုက္ သံုးသြားတာကို ၀ဂ္နင္းေဒါသသင့္တယ္ (အျပစ္ျဖစ္တယ္) လို႔ေခၚပါတယ္။

ခြါေထာက္ ဆိုတာကေတာ့ စာလံုးတူ၊ ကာရန္တူႏွစ္လံုး ကို ကာရန္တစ္လံုးျခားၿပီး သံုးစဲြျခင္းကို ေခၚတာပါ။ ဥပမာ ...
အခုေနေ၀း၊ ေသာကေတြးနဲ႔၊ ေနာင္ေ၀းမွာကိုစိုးမိသည္။
ဆိုတဲ့စာပိုဒ္မွာ ေ၀း - ေတြး - ေ၀း ဆိုၿပီး 'ေ၀း' ကာရန္ႏွစ္လံုး ကို တစ္လံုးေက်ာ္ဖဲြ႔ထားမ်ိဳးကို ခြါေထာက္ေဒါသသင့္တယ္ လို႔ေခၚပါတယ္။ ဒီလို ၀ဂ္နင္း နဲ႔ ခြါေထာက္ စပ္ပံုမ်ိဳးဟာ မမွားေပမယ့္ ေဒါသ (အျပစ္) သင့္ေနလို႔ မစပ္သင့္ဘူး လို႔ ဆုိပါတယ္။ အဓိက ကေတာ့ စကားလံုးတစ္လံုးထဲကိုဘဲ ကာရန္ျပန္ျပန္ယူထားေတာ့ စကားလံုးၾကြယ္၀မႈ မ႐ွိျခင္းကို ျပဆိုေနသလို ျဖစ္ေနလို႔ ဒီလိုေရးပံုေတြကို ေဒါသသင့္တယ္၊ အျပစ္႐ွိတယ္လို႔ ဆိုခ်င္တာထင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အရင္ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕မွာျပထားတဲ့ 'တေပလ်ဥ္းလ်ဥ္း၊ တဉာဥ္းဆိုးဆိုး၊ တၫိွဳးလ်လ်၊ တတလြမ္းလြမ္း၊ တသန္းဟယ္ဟယ္၊ တတြယ္တာတာ' ဆိုတာမ်ိဳးကေတာ့ 'တ' ေတြကို ထပ္ခါတလဲလဲသံုးထားတာဟာ ကာရန္အေနနဲ႔ ယူသံုးထားတာ မဟုတ္တဲ့အတြက္ ဒီအျပစ္ေဒါသ ကေန လြတ္တဲ့အျပင္ မဓုရတာဂုဏ္ေတာင္ေျမာက္ေသးတယ္လို႔ ဆိုခ်င္ ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အသံထြက္တူေပမယ့္ စာလံုးေပါင္းမတူတာေတြ (ဥပမာ - က်မ္း နဲ႔ ၾကမ္း)၊ စာလံုးေပါင္းတူေပမယ့္လည္း အဓိပၸါယ္မတူတာတဲ့ သံတူေၾကာင္းကဲြေတြ (ဥပမာ - ေၾကမြ နဲ႔ ေၾကကြဲ) ကိုေတာ့ 'ခဲြထားကာရန္' ဒါမွမဟုတ္ 'ခဲြထားသတ္ပံု' လို႔ ေခၚတဲ့အတြက္ ဒီစကားလံုးေတြကို ကာရန္အျဖစ္တဲြဘက္ ယူရင္ ၀ဂ္နင္း၊ ခြါေထာက္ ေဒါသေတြမသင့္ပါဘူး။ တစ္ခုဆက္ၿပီး သိထားသင့္တာက ၀ဂ္နင္းေဒါသဟာ ပိုၿပီးအျပစ္ႀကီးပါတယ္။ ကဗ်ာအဖဲြ႔ဟူသမွ်ကို ဖ်က္ဆီးတတ္တဲ့ ႀကီးေလးေသာအျပစ္ေဒါသျဖစ္လို႔ အစဥ္ထာ၀ရ ေ႐ွာင္ၾကဥ္ရမယ္။ ဘယ္ေတာ့မွ အသံုး မျပဳအပ္ဘူး။ ခြါေထာက္ေဒါသကေတာ့ ကဗ်ာ့ပါရဂူႀကီး ေတြက ခြါေထာက္လြတ္တဲ့ ကာရန္ကို ႐ွာမေတြ႔ တဲ့အခါ တစ္ခါတစ္ေလေရးသားၾကတယ္။ ကဗ်ာပ်က္စီးမသြားဘူး။ ဒါေပမယ့္ သာမန္ကဗ်ာဆရာေတြ ေတာ့ မသံုးအပ္ဘူးလို႔ ဆုိပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ အင္ နဲ႔ အဥ္ (စင္ နဲ႔ စဥ္)၊ အည္ နဲ႔ အီ (ေမွ်ာ္ရည္၊ ေရာ္နီ) ဆိုတာေတြကို ကာရန္မတူဘူးလို႔ ေ႐ႊဥမင္ဆရာေတာ္က မိန္႔ထားေၾကာင္း၊ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဒီကာရန္ေတြကို ကာရန္တူအျဖစ္ ယွဥ္တဲြၿပီး မစပ္ေကာင္းေၾကာင္း နဲ႕ အဲဒီလိုစပ္မိရင္ 'ဘဂၢရီတိေဒါသ' သင့္တယ္လို႔ ကဗ်ာဖဲြ႔နည္းနိသ်ည္း ထဲမွာ ေျပာထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကဗ်ာ့စြယ္စံုက်မ္းနဲ႔ ကဗ်ာလမ္းၫႊန္ ထဲမွာေတာ့ ဒီအေၾကာင္းကို အထူး ေဖၚျပထားတာ မေတြ႔ရပါဘူး။ က်ေနာ့္ ကိုယ္ပိုင္သေဘာကိုေျပာရရင္ေတာ့ အသံထြက္တူရင္၊ သို႔မဟုတ္ စာလံုးေပါင္း အသတ္တူရင္ စပ္လို႔ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီလိုအစပ္မ်ိဳးကို တတ္ႏိုင္သမွ်ေတာ့ ေ႐ွာင္သင့္ တယ္၊ ဘယ္လိုမွ ေ႐ွာင္လႊဲမရရင္ေတာ့ စပ္လို႔ရတယ္ လို႔ ထင္ပါတယ္။ ဒါဟာ မမွားေပမယ့္ မေကာင္းဘူး၊ (ေဒါသသင့္ တယ္ဆုိတာ အျပစ္အနာအဆာ႐ွိေနတယ္၊ စင္းလံုးေခ်ာ မေကာင္းဘူး လို႔ ဆိုလိုတာပါ) အျပစ္အနာအဆာေတြေတာ့ ႐ွိေနတဲ့သေဘာ ျဖစ္ပါတယ္။